Thử hình dung tình huống này nhé: Đồng nghiệp thường tận tình hỗ trợ bạn hoàn thành những báo cáo quan trọng. Lúc đầu, bạn cảm kích trước sự giúp đỡ của họ. Nhưng khi điều đó lặp đi lặp lại, bạn dần coi đó là điều hiển nhiên. Đến khi họ không giúp nữa, bạn thấy khó chịu, thậm chí trách móc. Lòng biết ơn đã biến mất từ lúc nào không hay.
Tại sao chúng ta khó cảm thấy biết ơn, ngay cả khi được nhận những điều tốt đẹp?
1. Hiệu ứng thích nghi cảm xúc và sở hữu
Ban đầu, khi nhận được một sự hỗ trợ lớn, bạn thường cảm thấy rất biết ơn. Tuy nhiên, tâm lý học đã chỉ ra rằng con người có xu hướng thích nghi với các thay đổi tích cực.
Các nghiên cứu về hiệu ứng thích nghi cảm xúc (hedonic adaptation) cho thấy khi chúng ta trải nghiệm một sự kiện đáng mừng hoặc nhận được một lợi ích nào đó, cảm giác hạnh phúc sẽ dần dần suy giảm. Đơn giản là não bộ của chúng ta cần điều chỉnh để trở về trạng thái cảm xúc trung lập.
Không chỉ vậy, hiệu ứng sở hữu (endowment effect) cũng góp phần làm lu mờ lòng biết ơn. Khi bạn đã quen với một sự hỗ trợ nào đó, bạn bắt đầu coi nó là tài sản thuộc về mình. Bạn không còn xem đó là một sự ban ơn hay may mắn, mà ngầm hiểu rằng nó “phải có.” Đến khi sự giúp đỡ ấy không còn, bạn dễ cảm thấy thất vọng, thậm chí như bị mất một quyền lợi vốn được mặc định.
Chính sự thích nghi và thói quen sở hữu này làm phai nhạt cảm giác biết ơn, dù ban đầu nó rất rõ rệt.
2. Xu hướng chú ý tới tiêu cực
Não bộ được lập trình với thiên hướng chú ý nhiều hơn những điều tiêu cực để bảo vệ bạn an toàn.
Vì thế, ngay cả khi nhận được sự hỗ trợ đáng kể, bạn vẫn có thể bị cuốn vào những điều chưa hoàn hảo, như “Sao giúp mà lại hời hợt thế?” hay “Sao lại thiếu vài số liệu rồi?”.
Những suy nghĩ này làm bạn quên đi sự giúp đỡ thực sự đã nhận được.
3. Quá tập trung vào kết quả
Bạn nhận lời khen từ sếp và chỉ nhớ rằng: “Mình đã xong việc.” Nhưng vì chỉ nghĩ tới kết quả, bạn quên mất những nỗ lực nhỏ của người khác, những hành động lặng lẽ, làm nền tảng cho thành công. Và lòng biết ơn với những hành động đó dần phai nhạt.
4. Luôn cảm thấy mình thiếu, nên luôn muốn nhiều hơn
Khi nhận được sự hỗ trợ mà không có nhiều kỳ vọng trước đó, bạn sẽ thường trân trọng nó hơn. Nhưng sau vài lần, bạn mong đợi nhiều hơn, thậm chí kỳ vọng rằng đồng nghiệp sẽ luôn ở đó mỗi khi bạn cần. Những mong muốn tăng lên ấy khiến lòng biết ơn bị thay thế bởi kỳ vọng. Và sự giúp đỡ trở thành điều “hiển nhiên.”
5. Không nhận ra vai trò của mình trong hệ thống
Sự thật là dù bạn có nỗ lực cá nhân lớn đến đâu, thành công không chỉ đến từ mỗi bản thân bạn. Đằng sau đó là cả một mạng lưới hỗ trợ âm thầm. Đó có thể là đồng nghiệp đã giúp bạn xử lý số liệu, cấp trên đã trao cơ hội, hoặc thậm chí là những người bạn thân đã cho bạn lời khuyên khi gặp khó khăn.
Hy vọng bạn sẽ thực hành lòng biết ơn mỗi ngày, để làm đầy trái tim bằng những điều tốt đẹp!